Bình văn

Bài viết của dự án “100 books per month”

Bạn đọc “Đắc nhân tâm” bạn biết về giao tiếp, đọc “Clean Code”, bạn biết về kĩ thuật, đọc tác phẩm văn học, bạn biết về đời. Nếu đời người là một dòng sông, thì đọc về “đời” là bạn được tắm trong dòng sông của người khác.

Chúng mình được lớn lên trong hòa bình, đất nước phát triển và phồn thịnh. Mình vẫn chê đời mình có điều chưa đúng ý. Nhưng nếu bạn được tắm trong những dòng suối nhỏ, của những mảnh đời trước năm 1945, bạn sẽ biết thế nào mới thực sự là đời.

Lũ chúng tôi muốn thử thách trải nghiệm của bản thân nên đã tìm về những tác giả từ 1930 đến 1945. Chúng tôi đọc về Nguyên Hồng, Nam Cao và Vũ Trọng Phụng.

Nam Cao là một tác gia rất tiêu biểu với nhiều tác phẩn nổi tiếng như Chí Phèo, Giăng Sáng, Đời Thừa, Sống Mòn. Là một nhà văn hiện thực, ngòi bút của Nam Cao rất mộc mạc, bình dị. Mảnh đời trong tác phẩm của ông luôn “bình dị”, đến mức “tầm thường”. Những anh Chí ở đợ, những anh Hộ tri thức, những lão Hạc cơ hàn với nhiều mảnh “thường người” khác trong một bối cảnh bình dị mang đến cho người đọc một cảm xúc rất thấm, rất gần như thể tác phẩm đó viết về chính người đọc vậy. Toát lên trên tất cả là một nhân sinh quan “vị nhân sinh” đầy hiện thực. Với ông một tác phẩm văn học phải “vượt lên trên tất cả các bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa đựng được một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn, lại vừa phấn khởi; ca tụng tình yêu, bác ái, công bằng và văn chương không cần đến sự khéo tay, làm theo một cái khuôn mẫu. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo ra cái gì chưa có”

Cùng thời với Nam Cao là nhà văn Nguyên Hồng. Với nhiều tác phẩm để đời như Bỉ Vỏ, Những Ngày Thơ Ấu, Đàn Chim Non. Ngòi bút của Nguyên Hồng không thể nói là bình dị được, nhân vật của Nguyên Hồng cũng không thể xem là bình dị. Lớn lên ở Nam Định và  những tháng năm sống ở chợ Sắt Hải Phòng, đã cung cấp cho Nguyên Hồng những nguyên liệu “giang hồ” để ông dệt nên những dòng suối đầy bùn đen. Nhân vật của ông thường hoặc là loài lang sói, hoặc đại ca đầu đường xó chợ, hoặc tù tội ngục lao, hoặc những kẻ gần như phụ bạc, hoặc là những con người gần như bị xã hội chối từ. Những kẻ đó có thể hối cải, hoặc có thể tận đường, hoặc thường thì được giải thoát bằng chết trong vũng máu. Đọc tác phẩm của ông độc giả không khỏi cảm thương cho số phận con người hiền lành, lương thiện bị xã hội đày đọa, vùi dập, một cách tàn nhẫn, tới cùng đường.

Vũ Trọng Phụng là một nhà văn, nhà báo. Tuy cuộc đời của ông ngắn ngủi, nhưng bút lực của ông thì đồ sộ đến kinh ngạc. Chắc ai cũng biết Số Đỏ, Kĩ Nghệ Lấy Tây, Cạm Bẫy Người. Vì là nhà báo, ngòi bút của ông có gì đó sâu cay, một lối châm chích (chứ không phải là châm biếm) khó chịu. Nét nhân vật của ông thì khá đa dạng từ kẻ hèn đến kẻ quan. Hoàn cảnh thì rất nhiều, từ tai nạn cho đến chơi đĩ. Nhiều tác phẩm của ông gặp “khó” vì quá giàu màu sắc nhục dục, cơ mà, do đó những câu chuyện của ông vừa mang tính nhân bản, vừa là bức tranh hiện thực của buổi giao thời.

Đọc Nam Cao, ta thấy “thương”, đọc Vũ Trọng Phụng ta thấy “cay”, còn đọc Nguyên Hồng ta lại thấy “đau”. Với một xã hội phân hóa, khoảng cách giàu nghèo quá xa, nên những mảnh đời nhiều nghịch cảnh, nhiều nét đối lập đã làm nên nguyên liệu cho những màu sắc vô cùng phong phú của các tác gia.

Tôi đọc các tác phẩm này vài lần, lần đầu tiên là học lớp 11, giờ đọc lại đầu đã sắp 2 màu. Nhưng mỗi lần, tôi lại có những cảm nhận riêng biệt, độc nhất, không giống lần nào. Nhưng cảm xúc lần nào cũng dạt dào và xúc động. Nhân có lần đọc tác phẩm “đời thừa”,  tôi thấy thương vợ của mình quá nên có gửi hắn một bức thư, không may hắn đưa lên facebook. Tôi không vui vì việc đó, nhưng chỉ nói vài lời rồi bỏ qua. Vì đã công khai rồi nên tiện đây xin trích lại hi vọng độc giả hiểu thêm về cảm xúc của tôi cho tác phẩm:

Gửi vợ yêu

Anh đọc Đời thừa lần này nữa thì cũng hết chỗ để nhớ xem mình đọc bao nhiêu lần. Lần nào đọc cuốn sách này, anh cũng cảm thấy thổn thức, đau đớn, à mà không, thực ra không phải là đau đớn, một cảm giác không phải đau, nhưng có vẻ cũng giống thế, có lẽ tiếng Việt chưa có từ này, lí là đau phải làm cho người ta tổn thương, nhưng anh không cảm thấy thế.

Cảm xúc đó xộc đến như vị cay của mù tạt bất ngờ ập lên sống mũi. Cay mà ngon không tả nổi. Cái cảm giác lần nào cũng giống nhau nhưng tăng dần về độ thấm. Càng ngày, anh càng cảm thấy mình như thằng Hộ. Một thằng đàn ông đốn mạt. Hắn nói hay lắm, văn vẻ cực, toàn điều đao to búa lớn. Trong lòng hắn, ngọn lưỡi lửa dữ dội đốt hết cả cái thân thịt của hắn. Hằn quá đam mê. Hắn mê văn, mà chính xác hơn, là hắn mê sống rực rỡ. Hắn muốn làm những điều tử tế, bằng tất cả sự tinh tế, khát vọng của hắn… Nhưng mà mỗi khi hắn bắt đầu làm gì thì con hắn khóc. Vợ thằng Hộ này là một cô gái hiền lành và hết mực chiều hắn, sau những bồng bột của tuổi trẻ, nàng được hắn cưu mang. Nhưng không biết thực ra là cưu mang hay làm khổ nàng – hắn cũng không biết. Hắn thấy mình là một tay khốn nạn, nhưng lời thổ lộ sau cùng.

Truyện hay vãi cứt ra luôn. Mà càng đọc, càng thấy như có bóng mờ nào đó lầy lội của chính mình em ạ. Cuối tuần này, anh… (đoạn này chuyện vợ chồng, xin cắt đi để tránh bị cục văn hóa kiểm duyệt)…