Mọi việc ở DEHA đôi khi thật nực cười. Công ty không chấp nhận việc phạt, không chấp nhận việc thưởng theo thành tích, nhưng vẫn muốn mọi việc diễn ra thật tốt, anh em kỉ cương, tập trung, năng suất và sáng tạo. Làm thế nào để có thể thực hiện việc đó đây?
Dopi đã nhận thấy rõ, các nhóm sản xuất thực hiện đầy đủ và kỉ cương qui trình phát triển dự án DEHA, thì đều có chất lượng rất ổn định, dự án tốt. Dẫu biết là như vậy, nhưng khi đánh giá việc triển khai qui trình phát triển dự án DEHA thì thấy rất nhiều nhóm lờ đi những hoạt động rất cốt lõi trong qui trình. Chúng tôi đã bàn bạc rất nhiều phương án, thử làm một số cách, nhưng đều cảm thấy, nếu có phạt thì mọi người sẽ tuân thủ hơn. Ý kiến về việc phạt được nêu ra rất nhiều lần, không chỉ ở DOPI mà còn các div khác, nhưng bàn đi bàn lại, chúng tôi vẫn nhất mực từ chối bất kì hình thức phạt nào.
Quả thật là, việc phạt thì có hiệu quả tức thì. Điều đó tôi chắc chắn không bàn cãi. Tuy nhiên đi kèm với hiệu quả thì hậu quả cũng rất đáng nể, so cho cùng, tôi vẫn cho rằng, việc phạt tốt nhất là không nên làm, nếu có phải làm thì cũng phải lựa chọn phương pháp khác chứ không được phạt tiền. Lần này tôi không muốn bàn chi tiết về việc phạt mà sẽ chia sẻ về một phương pháp khác, tạo ảnh hưởng và thuyết phục.
Việc chúng ta muốn thay đổi người khác nhìn chung đều dựa vào một yếu tố, người ta gọi là gây ảnh hưởng. Hãy suy nghĩ tích cực một chút về từ này, gây ảnh hưởng không phải là điều gì xấu như chúng ta thường nghĩ. Gây dựng uy tín của bản thân với nhóm cũng là gây ảnh hưởng. Các ảnh hưởng tích cực như sự tôn trọng (vì có năng lực giỏi), sự tin cậy (vì có sự chân thành), sự yêu thích (vì giao tiếp tốt) là những ảnh hưởng tốt. Các ảnh hưởng hơi hơi tiêu cực chút như quyền lực (vì có chức vụ), nỗi sợ (vì có gương mặt nguy hiểm), sự lo lắng (vì nói lời cay đắng) thường được xem là những ảnh hưởng không thật tốt.
Tôi có tìm hiểu và áp dụng kĩ thuật tạo ảnh hưởng bằng giao tiếp một thời gian cùng hai cô con gái, thấy rất chi là hiệu quả, xin lược lại hiểu biết của mình.
Đầu tiên, chúng ta cần luôn luôn ghi nhớ rằng, cảm xúc chi phối suy nghĩ, hành động và lời nói của tất cả động vật linh trưởng đứng thẳng hình người. Vì thế, muốn gây ảnh hưởng tích cực, việc đầu tiên phải làm là cần chăm sóc cảm xúc của đối tác. Với khẩu quyết: “Chăm sóc cảm xúc trước” tôi đã có nhiều cải thiện tích cực trong giao tiếp với 2 con quái vật dầu-cù-là của mình.
Con gái tôi thích học vẽ, nhưng nó cũng có lúc chán chường không rõ nguyên nhân. Buổi sáng thứ 7, khi chuẩn bị đi học vẽ, sau khi tự lấy dụng cụ sách vở con bé ra ngồi trên sopha, mắt hơi buồn, rên rỉ:
Con gái: Con không thích đi học vẽ, cả tuần toàn học học học….
Tôi: Ô kìa, con bảo ba là con thích học vẽ mà?
Con gái: Thích đâu mà thích, con ghét học vẽ!!!
Tôi (tuôn ra một tràng): Hử, chính con bảo ba là con thích học vẽ, ba mẹ đã cùng con đi tìm lớp, chọn cô. Ba mẹ mất bao thời gian cho việc này, giờ con bảo không thích là sao? … Nếu con không kỉ luật sẽ không làm được gì ra hồn đâu.
Con gái: Con không thích học vẽ nữa, học vẽ chán ơi là chán.
Tôi (hơi cáu): Thế thôi, nghỉ ở nhà đi cũng được. Ba sẽ bảo với cô để nghỉ lớp vẽ, từ nay con ở nhà tự chơi
Con gái (rơm rớm nước mắt): Không đâu!
Tôi: Thế có đi học không? Đến giờ rồi!!
Con gái nước mắt tràn ra, mặt mếu xệch, xách đồ ra cửa rồi đóng rầm một cái.
Tôi không rõ đoạn hội thoại này có giống với các bạn không, khả năng cao là tương tự nhưng hoàn cảnh và nội dung sẽ hơi khác. Ở đây, tôi là ông bố của kỉ luật và bỏ qua cảm xúc của con gái.
Với việc “Chăm sóc cảm xúc trước” tôi đã thay đổi cuộc hội thoại thành thế này:
Con gái: Con không thích đi học vẽ, cả tuần toàn học học học….
Tôi (nhìn về con gái): Thế à con! Tuần học nhiều quá nhỉ.
Con gái: Vâng…, con chán lắm rồi.
Tôi: Ừ, học nhiều thì cũng chán thật.
Con gái: Con muốn nghỉ ở nhà
Tôi: Ừ ừ, con có vẻ rất chán rồi. Đến giờ vào học rồi mà lại chán.
Con gái: Tuần trước con còn bức vẽ chưa xong.
Tôi: Thế à con
Con gái: Thôi con vẽ nốt vậy.
Tôi: Uhmm, cũng đến giờ rồi đấy, hoàn thành bức vẽ rồi mang về, ba sẽ treo lên chỗ trống kia nhé.
Con gái: Vâng, con đi đây.
Xách cặp rồi đi.
(Ảnh dưới, tác phẩm đêm rằm trung thu với ba Rôm của Gấu Hà Thư)
Tôi đã thử áp dụng mẫu hội thoại này nhiều lần và hầu hết đều nhận chung một kết quả. Tôi thấy rõ là, con bé không cần lời khuyên, cũng không cần thúc ép, chỉ đơn giản là cảm xúc của bé có sự thay đổi, có vẻ bé mệt mỏi thật. Mẫu hội thoại này tôi không làm gì ngoài 2 việc: Đồng ý với cảm xúc (chứ không phải là ý kiến) của con bé và cung cấp thêm cho bé thông tin. Con bé tự biết phải làm gì, một cách rất hợp tác. Tôi cũng nhận thấy cách làm này cũng hiệu quả với hầu hết trường hợp giao tiếp, kể cả với người lớn:
Vợ: Anh lại về muộn à, cả tuần ngày nào anh cũng về muộn.
Tôi: À uhmm, hôm nay anh về hơi muộn.
Vợ: Em mệt mỏi ghê gớm.
Tôi: Trông em hơi mệt nhỉ? Em cáu anh à?
Vợ: Em không cáu anh, em chỉ muốn anh đừng về muộn nhiều như thế.
Tôi: Thế à.
Vợ: Em về nhà thì con cái, nấu nướng…(vân vân và vân vân)…
Tôi: Chẹp, thời gian buổi tối thì ít, về nhà lại bao việc, mệt thực xự.
Vợ: Anh vào tắm nhanh đi rồi ra ăn.
Tôi (Tiến tới chỗ vợ múa may quay cuồng một lát).
Vợ: Xê ra đi, đi tắm đi, muộn rồi, con còn dạy con học.
Tất nhiên, mọi việc không luôn luôn đơn giản như thế. Con người không phải là cái máy để chúng ta có thể chi phối bằng vài biện pháp đơn giản, nhưng nhìn chung, mọi cuộc đối thoại đều cần bắt đầu bằng việc chăm sóc thực sự cảm xúc của đối phương thì sẽ thuận lợi hơn. Các trường hợp trong thực tế thì phức tạp hơn nhiều nhưng mẫu này rất phổ biến và dễ áp dụng. Mẫu hội thoại này rất đơn giản, bạn chỉ cần nhớ và thực hành khoảng chục lần là có thể thành thục được:
Đối phương: Vân vân và vân vân.
Tôi: Tìm mọi cách để: Đồng ý với cảm xúc của đối phương.
Đối phương: Cảm thấy cảm xúc được xoa dịu và tập trung vào vấn đề.
Tôi: Cung cấp thêm thông tin.
Đối phương: Tự đề ra giải pháp
Tôi: Cung cấp thêm thông tin.
Đối phương: Chọn được giải pháp phù hợp.
Lưu ý rằng:
• Chúng ta phải luôn chăm sóc cảm xúc của đối phương.
• Chăm sóc cảm xúc chứ không phải là đồng ý với ý kiến của đối phương.
• Tạo điều kiện để đối phương bày tỏ hết cảm xúc.
• Nếu ta không đồng ý với ý kiến của đối phương, hãy để yên để đối phương tự xử lí.
• Nếu thật cần thiết, hãy mô tả thông tin, nhưng rất ít thôi.
Việc này thì có liên quan gì đến việc thay đổi suy nghĩ của người khác không nhỉ? Câu trả lời là có. Khi bạn muốn thay đổi người khác, thứ cần tập trung đầu tiên là cảm xúc, đừng vội vàng lập luận, thuyết phục tạo áp lực vội, hãy tạo điều kiện để mọi người tự nghĩ ra giải pháp, giải pháp sẽ có sau khi cảm xúc được thỏa mãn. Tôi cũng nhấn mạnh rằng, điều kiện thực tế thì không phải luôn luôn như vậy, nếu không đạt được điều mình kì vọng, hãy kiên trì, ai cũng xứng đáng được chúng ta coi trọng và tạo cơ hội. Chả phải chính bản thân chúng ta cũng có rất nhiều vấn đề và luôn muốn được người khác trao cho cơ hội đấy sao? Nhân tiện, quan sát chủ quan của tôi cho thấy, khi được thỏa mãn cảm xúc, chúng ta trở nên hợp tác hơn, sáng tạo hơn và giải quyết vấn đề tốt hơn. Các nhóm có mối liên kết cảm xúc tốt cũng gắn bó, an toàn và hiệu quả.
Chúng ta có thể tìm hiểu thêm các phương án giao tiếp khác thông qua cuốn sách: Nói sao cho trẻ chịu nghe (Nghe sao cho trẻ chịu nói).