Martin Heidegger (20/09/1889 ~ 26/05/1976 Mác tin Hây-Đe-gơ). Một nhà triết học Đức, một nhà triết học siêu hình, nhà nghiên cứu về bản thể luận. Cuộc đời của Heidegger rất nhiều tranh cãi, ông đã gia nhập Đảng Quốc Xã và có nhiều lập luận ủng hộ đảng này. Ông cũng có một số hành động, ví dụ như từ chối hỗ trợ cho những sinh viên không phải người Aryan. Sau đó, ông sớm nhận ra các vấn đề của Đảng Quốc Xã và nỗ lực tránh xa các hoạt động liên quan đến Đảng Quốc Xã.

Đóng góp lớn nhất của ông là tư tưởng của ông về bản thể luận. Các vấn đề về Bản thể luận được viết nhiều nhất ở “Hữu thể và thời gian”, tác phẩm đã được dịch sang tiếng Việt được nhà xuất bản Quê Hương xuất bản. Tác phẩm này đã làm ông nổi tiếng khắp Châu Âu.

Heidegger đã dành thời gian để tập trung trả lời cho câu hỏi: “Ý nghĩa của tồn tại là gì?”. Heidegger đã phân biệt sự tồn tại của những vật vô tri, như hòn đá chẳn hạn, nó tồn tại theo nghĩa là có mặt ở đó, điều đó rất khác với sự tồn tại theo kiểu của con người. Con người là một sinh vật mà khi sống, thì quan tâm đến chính mình. Heidegger gọi tên “cái kẻ” mà luôn quan tâm đến ý nghĩa của sự tồn tại của chính mình là Dasein.

Không biết các bạn nghĩ sao, bản thân tôi, dù mới lẫm chẫm đọc chút ít về triết học, cũng không dưới đôi lần thắc mắc về cuộc sống này. Có lẽ chúng ta vẫn tự hỏi mình: Tại sao lại có sự sống? Tại sao lại có  một khối vật chất kì lạ, liên kết với nhau một cách rất phức tạp, sau đó cố gắng hết sức mình để làm rất nhiều việc không tưởng, bao gồm cả phóng vệ tinh lên vũ trụ rồi duy trì nòi giống, sau đó lại chết đi? Nếu ta không chết thì có tốt không? Nếu bất tử là tốt, tại sao các sinh vật lại tiến hóa để bổ sung thêm GEN chết? Tại sao trời đất lại sinh ra tôi, ở đây? Tại sao tôi lại ở đây, bây giờ?

Vậy là, chính cái Dasein của tôi, một cái ở-đó rất đặc biệt, tồn tại ở con người mà không tồn tại ở các sinh vật khác luôn nhận thức về sự tồn tại của mình. Các sinh vật khác, dù có sự sống, có khả năng cao là không nhận thức rằng mình đang tồn tại, mà chỉ tập trung xử lí các yêu cầu bản năng theo cách thức phản ứng lại các điều kiện tự nhiên. Hẳn là một con trâu đã không bao giờ tìm hiểu và lí giải về sự tồn tại này. Thật sự không rõ, cái Dasein này là trực giác hay ý thức, hoặc có thể hình thành bởi cả hai. Vậy nên chúng ta cứ gọi nó là Dasein theo đúng cách gọi của Heidegger và dành phần lí giải sinh lí học cho người khác.

Bằng phương pháp nghiên cứu hiện tượng học, từ người thầy Husserl, Heidegger đầu tiên khẳng định rằng, sự tồn tại của con người và sự tồn tại của thế giới là hai thứ không thể tách rời. Nói cách khác, không nên tách phần lí tính và phần tri giác thế giới thành hai thành phần độc lập, Sự tự tri giác và sự tri giác thế giới của ta nằm trong một thể không thể tách rời. Trong các hiện tượng thường ngày của cuộc sống, ngay khi ta tri giác thấy một điều gì đó, ví dụ cái bàn phím máy tính màu đen, thì cũng lúc đó, chúng ta cũng nhận thức được rằng, mình đang (thực hiện việc) tri giác. Tóm lại, mỗi khi ta hướng mình vào cái gì thì bản thân chính ta cũng có ở đó.

Cái này như thể câu chuyện người buồn cảnh có vui đâu bao giờ, cùng là cơn mưa mùa hạ, nhưng ở bên vợ  thì thấy là cơn mưa xốn xang, mát mẻ, nhưng xa người yêu thì thấy buồn bã não nề. Thế là, “có thể” thế giới vật chất tồn tại độc lập và khách quan, nhưng thế giới mà tôi nhận thức được luôn bao gồm tâm trạng và định kiến của tôi, chúng ta thực sự tri giác thế giới qua cảnh trạng – theo Heidegger.

Cũng theo Heidegger, cái Dasein luôn đầy lo toan. Nó lo xa (cho cái chết),  lo liệu – cận ưu (cho bữa ăn sắp tới), chăm lo (cho gia đình) và lo lắng chung chung về mọi thứ. Vì Dasein lo toan nên ta luôn phải để tâm đến một điều gì đó. Tính cách lo toan này của Dasein là một bản tính tối hậu, phổ sinh và không thể tránh được.

Động lực lớn khiến Dasein hoàn thành các công việc của mình chính là mối lo với cái chết.  Vì thời gian của mỗi người là hữu hạn, mỗi người phải hoàn thành điều mình mong muốn trong một khoảng thời gian, vì thế các Dasein luôn phải ưu lo, dự tính và sắp xếp để mỗi chúng ta có một kế hoạch thực hiện “sứ mệnh” của mình.

Phát hiện này của Heidegger khá đặc biệt, cần nhận thức được rằng Dasein không phải là cái tôi. Cái tôi là một hình thức phân chia rõ ràng giữa cảm xúc, tinh thần và thế giới bên ngoài, nhưng Dasein thì không phải vậy. Dasein đồng nhất con người, cảm xúc, tinh thần và thế giới bên ngoài, đó là bản chất của sự tồn tại. Không nên xem xét sự tồn tại dưới các yếu tố độc lập và tách rời.

Chính từ quan điểm này, chúng ta có thể xem xét việc lật đổ tất cả các nguyên tắc logic hóa thế giới. Việc trả lời câu hỏi đạo đức là gì thực ra rất phù phiếm. Bởi vì mỗi người chúng ta, trong từng hoàn cảnh, xúc cảm sẽ có những cảm nhận khác nhau về cùng một vấn đề, vì thế việc đưa ra một đánh giá chung nhất về giá trị “đạo đức” của hành động thực chất không có chút ý nghĩa nào để chúng ta có thể điều chỉnh hành vi của mình trong lần kế tiếp, thậm chí, khi xem xét hoặc đánh giá các vấn đề dưới góc nhìn của người khác còn là một lỗi lầm nghiêm trọng nên tránh.

Nói tóm lại, tất cả chúng ta đều có một (hoặc chính là) một Dasein riêng biệt. Mỗi Dasein sẽ luôn lo lắng và chỉ đường cho mỗi con người chúng ta trong mọi quyết định của cuộc đời. Con người chúng ta, thường quá chú trọng đến vấn đề logic và khái niệm hóa mọi thứ dẫn tới việc đối xử sai lầm với Dasein của mình. Ví dụ, chúng ta luôn tìm cách mô tả cảm xúc của mình là gì, vui là gì, buồn là gì, buồn đến mức nào là một tội lỗi lớn đối với Dasein của mình. Bản thân từng cá nhân chúng ta, không cần phải logic hóa những vấn đề đó để ra quyết định, việc logic hóa chúng dường như chỉ có ý nghĩa để người khác tham khảo, nhưng thực chất, các Dasein cũng không cần tham khảo những thông tin từ người khác để biết được mình có buồn hay không. Quá trình logic cũng khiến chúng ta tham khảo các thông tin từ người khác và luôn cố gắng hành xử hoặc ép suy nghĩ của mình để “giống” logic của người khác.

Sự phát triển của kĩ thuật và công nghệ cũng là một vấn đề của Dasein. Sản xuất công nghiệp khiến con người buộc phải tham gia vào guồng quay không ngừng nghỉ, qua đó, chúng ta rất quan tâm đến những gì xẩy ra xung quanh, theo một logic chung nhất (ví dụ, hằng ngày phải đi làm hoặc lái xe đến công ty thì đi như thế nào là tốt nhất) chứ ít quan tâm hơn đến chính suy nghĩ của bản thân mình. Sự phát triển của hệ thống truyền thông, thông tin ngày nay còn khiến cho chúng ta đối diện những vấn đề mới, chúng ta có quá nhiều hình ảnh “mẫu mực”. Chúng ta nhìn thấy “người khác” rất nhiều, khiến cho chúng ta ít quan tâm đến Dasein của mình hơn và hành xử logic và “giống” người khác hơn.

Ngày nay, các vấn đề mà Heidegger cảnh báo ngày càng hiện rõ. Con người sống ít hiện sinh, ít quan tâm đến trạng thái của chính mình mà luôn xoay vần theo vòng quay liên tục của cuộc sống hiện đại. Đôi khi, chúng ta không có thời gian để dừng lại suy nghĩ, tại sao chúng ta lại phải làm “việc này”? Tại sao chúng ta phải rời khỏi nhà vào “lúc này”? Vì ta có thể sống mà không cần có quá nhiều tiền, tại sao chúng ta lại phải có tiền nhiều đến thế?… Thậm chí tệ hơn, chúng ta sống trong một môi trường mạng xã hội với quá nhiều tương tác ảo. Chúng ta nhìn thấy “nhà người ta” qua những tấm ảnh đã được trau chuốt kĩ lưỡng và chụp những khoảnh khắc không đại diện cho cuộc sống của họ, nhưng chúng ta thấy đó là mẫu mực, cố gắng so sánh với “người ta” mà không tự hỏi chính bản thân mình.